Vào mùa vụ, nhiều nông dân vẫn còn thói quen đốt bỏ rơm rạ ngay trên ruộng đồng. Điều này không chỉ gây lãng phí mà còn gây ô nhiễm môi trường nặng nề, đó là chưa kể đến đốt rơm rạ ở các cánh đồng gần đường lỗ che khuất tầm nhìn gây ra tai nạn giao thông. Các chuyên gia đã chỉ rõ, rơm rạ là một nguyên liệu đa dụng, không phải là rác thải. Dưới đây là một số cách giúp bà con tận dụng nguồn phụ phẩm rơm rạ để tránh lãng phí tài nguyên và gây ô nhiễm môi trường.
Tác hại của việc đốt rơm rạ sau thu hoạch
Theo số liệu thống kê của Sở TN&MT Hà Nội, ước tính mỗi năm, trên địa bàn Thành phố phát sinh trên 1 triệu tấn rơm, rạ, phụ phẩm nông nghiệp. Trong đó, có trên 37% được người dân đốt bỏ ngay tại ruộng. Các chuyên gia cũng cảnh báo, đốt rơm rạ gây nên ô nhiễm bụi mịn. Đây là loại ô nhiễm rất đáng lo ngại. Trong khói đốt rơm, rạ có các hạt bụi nhỏ, bồ hóng muội than, khí CO, CO2, SO2, NO2... Khói rơm rạ có tính cay, làm chảy nước mắt, gây kích thích phản ứng ở họng, khiến người hít khói rơm rạ dễ bị ho, hắt hơi, buồn nôn, ngạt thở... Khói do đốt rơm rạ thường cháy không thành ngọn lửa nên sinh ra rất nhiều khí CO (gọi là khí monoxide carbon). Đây là loại khí rất độc có thể gây chết người. Người hít nhiều và kéo dài có thể biến đổi cấu trúc của bộ máy hô hấp, gây dễ mắc nhiễm trùng phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi...
Không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe, việc đốt nhiều rơm rạ trong cùng một lúc sẽ làm nóng bầu khí quyển, khiến nhiệt độ trở nên nóng hơn, đẩy nhiệt độ lên cao. Ở Hà Nội, tình trạng nhà cao tầng quá nhiều so với các địa phương khác đã dẫn tới hiện tượng này. Vì lý do đó, sự lưu thông khí kém hơn, trong khi đó mức độ ô nhiễm không khí ở Hà Nội cao do khí thải độc hại từ động cơ và khu công nghiệp không thoát lên cao mà tập trung dưới mặt đất nên dễ gây ra hiện tượng mù quang hóa.
Theo các chuyên gia trong lĩnh vực môi trường, đã có những nghiên cứu trên phạm vi thế giới về tác hại của việc đốt rơm rạ đến chất lượng không khí tại khu vực, đồng thời chỉ ra những giải pháp thay thế cho việc đốt rơm rạ. Song, dường như người nông dân vẫn không thể tiếp cận được những kết quả này và vẫn chưa ý thức được khói rơm rạ gây nguy hại đến môi trường, sức khỏe như thế nào.
Rơm rạ: một nguyên vật liệu đa dụng!
Ngày trước, nhiều nông dân thường coi rơm rạ là phế phẩm nông nghiệp nên đem đốt bỏ sau vụ thu hoạch lúa. Hiện nay, khoa học nông nghiệp chỉ ra nhiều cách sử dụng rơm rạ có thể thực hiện đại trà nhiều nơi:
- Làm thức ăn chăn nuôi: ở những nơi hoặc trong mùa thức ăn hiếm ít. Hiện nay, nhiều nông dân còn biết ủ rơm kỵ khí ngay trên đồng ruộng để có loại rơm chất lượng hơn cho gia súc.
- Trồng nấm rơm: hiện nay đã được canh tác rất phổ biến ở nhiều địa phương trên toàn quốc. Đây là một loại nông sản rất tốt, có giá trị kinh tế khá cao. GS Nguyễn Lân Dũng, một chuyên gia nông nghiệp, có ước tính ra rằng cứ 1 tấn rơm rạ đem đi trồng nấm sẽ thu được 780kg nấm rơm tươi!
- Sản xuất phân bón hữu cơ với các công đoạn sau: Cho chế phẩm vi sinh cùng với nước và phân NPK lên rơm, rạ; Phủ nilon và trát bùn kín. Sau 3 tuần rơm rạ mủn ra thành phân bón cho cây trồng. Dùng phân hữu cơ để bón lót, sẽ giảm được 30% lượng phân bón hóa học, và tăng năng suất cây trồng lên 7%. Tập đoàn Biogroup, Việt Nam đã sản xuất thành công chế phẩm sinh học Fito-Biomix RR để xử lý rơm rạ thành phân bón hữu cơ, và chuyển giao công nghệ cho một số địa phương như Hòa Bình, Hà Nội, Bắc Giang, Bắc Ninh, Thái Bình, Nam Ðịnh, Bạc Liêu...
- Sản xuất than sinh khối: Theo TS Mai Văn Trịnh, Phó Viện trưởng Viện Môi trường nông nghiệp, Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam, rơm rạ được đưa vào lò và nung yếm khí với nhiệt độ 500- 600 độ C dưới áp suất lớn. Các-bon không bị cháy toàn bộ mà ở dạng giữa khoáng và hữu cơ và hơi tỏa ra từ các lò đốt chỉ là hơi nước. Sau một vài giờ, nguồn sinh khối này sẽ chuyển thành than và nông dân có thể dùng bón cho cây trồng. Than sinh học sẽ giúp làm chậm quá trình thoái hóa đất, chống bạc màu, giảm độ chua.
Rơm rạ còn có thể dùng cho nhiều mục đích khác, việc sử dụng rơm rạ đúng mục đích, không chỉ giúp cải tạo đất, nâng cao hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp mà còn hạn chế ô nhiễm môi trường.
